Każdy akustyczny instrument klawiszowy, wyposażony jest w dwa lub trzy pedały, umieszczone na dole z przodu instrumentu, w zasięgu nóg grającego.
Do czego służą te pedały? W jaki sposób z nich korzystamy?
Pedał prawy, zwany także pedałem forte, pedałem tłumika lub po prostu pedałem.
Jest to najczęściej używany pedał instrumentu, jego zadaniem jest przedłużenie wybrzmienia zagranych dźwięków już po zdjęciu palców z klawiszy.
Określenie pedał forte może być mylne, gdyż istotą tego pedału nie jest wzmocnienie brzmienia instrumentu. Pedał ten jest używany wyłącznie w celu łączenia harmonicznego różnych dźwięków, osiągnięcia przestrzeni brzmieniowej, zwielokrotnienia dźwięków i stworzenia wrażenia, jakoby jednocześnie grała więcej, niż jedna osoba.
Pedał lewy (wł. una corda – „jedna struna”), zwany także pedałem piano.
Pedał ten zmienia brzmienie dźwięków na bardziej delikatne, przytłumione, miękkie. Na większość dźwięków w fortepianie przypadają trzy struny (poza najniższymi, które mają jedną lub dwie). Wciśnięcie lewego pedału powoduje przesunięcie całego mechanizmu (w tym klawiatury) odrobinę w prawo, przez co młotki trafiają w mniejszą liczbę strun. W pianinach pedał ten przesuwa młotki w kierunku strun, dzięki czemu pokonują one krótszą drogę, a instrument wydaje cichsze i mniej wyraziste dźwięki .
Pedał środkowy – sostenuto (z wł. spokojnie), pełniący w różnych instrumentach trochę różne funkcje.
Pedał ten często nie występuje w tańszych i starszych modelach instrumentów, a kiedy już występuje, jego funkcja może być różna. Standardowo w fortepianach jest to tzw. pedał sostenuto i działa on nieco podobnie do prawego pedału. Nie podnosi on jednak tłumików, tak jak pedał forte, a tylko unieruchamia tłumiki już podniesione, co pozwala podtrzymać wybrane dźwięki i grać inne w sposób normalny. W pianinach wycisza on maksymalnie brzmienie całego instrumentu i dlatego często nazywa się go „przyjacielem sąsiadów” 🙂
Korzystanie z pedałów instrumentu powinien cechować umiar, oraz wyczucie gatunku muzycznego i stylu.
Często w muzyce rozrywkowej, wciskanie i puszczanie pedału sustain związane jest z harmonią utworu, czyli następującą zmianą akordów. Generalna zasada jest taka, że pedał wciskamy wraz ze zmianą funkcji akordu, a puszczamy tuż przed kolejną zmianą.
W muzyce poważnej, która cechuje się dokładnością zapisu nutowego, miejsca wciśnięcia pedału oznaczane są zazwyczaj ozdobną literą „P”, zaś miejsca jego zwolnienia gwiazdką „*”.
Oto przykład początkowego fragmentu utworu „Dla Elizy” L.v. Beethovena, z oznaczeniami odnośnie korzystania z pedału forte, czyli pedału podtrzymania dźwięku. W tym wypadku, miejsca wciskania pedału oznaczone są ozdobnym skrótem „Ped”, a miejsca zwolnienia pedału – końcem poziomej linii.
Korzystanie z pedału w początkowym okresie nauki może być trudne, choć stanowi dodatkowy, ciekawy element interpretacyjny wykonywanej muzyki.
Zatem, od najmłodszych lat, rozsądnie korzystajmy z pedałów instrumentu, aby na późniejszym etapie, móc właściwie wykorzystywać ich ciekawe walory brzmieniowe.